Apollon Smintheus Antik Kenti

Kaz Dağları’nı gezerken planımıza dahil ettiğimiz Apollon Smintheion (Smintheus) Ören Yeri’ndeyiz. Burayı ziyaret edebilmek için Assos’tan öteye uzanıp Çanakkale’nin Ayvacık İlçesi’nde, Gülpınar’a gidiyoruz. Burası aslında bir antik kent olmaktan ziyade Apollon’a adanmış bir tapınak ve etrafındaki çeşitli yapılardan oluşan bir kutsal alan.

Kaz Dağları’na nasıl gidilir, neler yapılır öğrenmek için Kaz Dağları Gezi Rehberi yazımızı, Assos bölgesi hakkında bilgi almak için de Assos Gezi Rehberi yazılarımızı inceleyebilirsiniz.

Apollon Smintheion’a Nasıl Gidilir?

Çanakkale’nin Ayvacık İlçesi’nde, Gülpınar’da yer alan Apollon Smintheion Ören Yeri, Kaz Dağları’na 1,5 saat, Assos’a 40 dakika uzaklıkta, ancak özellikle tarihi ve ören yerlerini sevenlere tavsiye edebileceğimiz bir nokta. Ören yeri, Gülpınar İlçe Merkezi’nin hemen dışında bir alanda yer alıyor. Google Maps’te işaretli iki yer var, merkezin dışına doğru olan yer doğru konumu gösteriyor.

Önce kutsal alanın tarihi ve efsanesi hakkında bilgi verip sonra ören yerinin içine doğru yol alacağız.

Apollon Smintheus Tarihi

Antik Troas bölgesinde, Assos ve Aleksandreia Troas antik kentleri arasında yer alan Apollon Smintheus, özellikle Helenistik dönemde önemli bir kutsal alan olarak geçer. Ege Bölgesi’nden birçok ziyaretçi özellikle kehanet için burayı ziyaret eder ve kutsal alan MÖ 4. yüzyıl ile MS 4. yüzyıl arasında önemini korur.

Kaynak suları açısından zengin olan bu bölgede MÖ 150 senesinde Tanrı Apollon adına bir tapınak yapılır. Apollon, kehanetleri için suya ihtiyaç duyar, bu sebeple Apollon tapınakları genelde kaynak suları açısından zengin bölgelerden seçilir.

Apollon, Akhalar ile Troialılar arasındaki savaşta Anadolulular’ın yanında yer almış. Bunun üzerine halkın Tanrı Apollon’a yakarışı Homeros’un İlyada Destanı’nda yer bulmuş.

Homeros’un İlyada Destanı’ndan da esin alan bu tapınakta Apollon’un ‘farelerin efendisi’ özelliğine özellikle atıf yapılmış. Kelime olarak Smintheus da bölgedeki fare kültünden geliyor.

İlk defa 1866 senesinde keşfedilen tapınak ancak 100 sene sonra tekrar önem kazanır ve 1966’da sondaj çalışmaları, 1980’de ise kazı çalışmaları başlar.

• 

• 

• 

Apollon Smintheus Efsanesi

Homeros’un İlyada Destanı‘na dayanan Apollon Smitheion, yani Farelerin Efendisi olan Apollon efsanesi burada yapılan tapınağın kabartmalarında canlandırılmış. Baş tanrı Zeus ile Leto’nun oğlu olan Apollon, yardım etmek istediği halkların tarlalarına musallat olan fareleri oklarıyla öldürür.

İnsanları gerektiğinde koruyan gerektiğinde de cezalandıran Apollon, Chrysa’da bir rahibin davranışlarına hiddetlenir ve ekinlerine fareleri musallat ederek Chrysa halkını cezalandırır. Bunun üzerine rahip Apollon adına Smintheus tapınağını yaptırır.

Homeros’a dayanan bir başka efsaneye göre de Yunan ordusu Troia’ya savaşa giderken kentleri yağmalar ve kızları kaçırır. Chrysa’dan geçerken de rahibin kızı Chryseis’i kaçırır ve rahip kızını kurtaramaz, bunun üzerine tanrı Apollon’a kızı için yalvarır. Apollon Yunan ordusuna oklarıyla farelerden bulaşan veba salgını gönderir. Rahip kızını kurtarır ve Apollon’a bu tapınakta kurbanlar sunar.

Apollon Smintheus Kutsal Alanı

Ören yeri Müzekart ile ziyaret edilebiliyor. Organize bir şekilde düzenlenmiş alanda bilgilendirme tabelaları mevcut. Çok geniş bir alan olmadığı için yaklaşık yarım saatte gezilebilir. Ayrıca girişte küçük bir müze alanı da var. Bu alanda tapınaktan çıkan kabartmalar ve sütun başları açıklamalarıyla birlikte sergileniyor. Bir yandan devam eden kazılarda da eski yapıların ortaya çıkarma çalışmaları devam ediyor.

Apollon Smintheus Tapınağı

Ören yerinde Apollon Tapınağı en dikkat çekici yapı olarak girer girmez göze çarpıyor. Tapınağın orijinal merdivenleri ortaya çıkarılmış ve sütunları ayağa kaldırılmış. Merdivenlerin bir kısmı ise yenilenmiş görünüyor. Hatta bu yenilenen kısma kondurulmuş plastikten fareler ile “Farelerin Efendisi Apollon” kültüne gönderme de yapılmış.

Tapınak MÖ 150 yıllarında, Helenistik mimari etkisi altında, İyon tipi 44 adet sütun kullanılarak inşa edilmiş. Üç bölümden oluşan tapınağın yapımında volkanik tüf taşları, andezit bloklar ve mermer kullanılmış. Homeros’un Troia (Truva) Savaşı’nı anlattığı İlyada Destanı’ndan esinlenilen sahnelerin kabartmaları yine bu tapınağın frizlerini süslemiş.

Kutsal Yol

Ören yerinde, kutsal alana ulaşım sağlayan kutsal yollardan birini de görebiliyoruz. Apollon Smintheus kutsal alanına bölgedeki diğer şehirlerden ulaşım için yollar yapılmış. Aleksandreia Troas kentine giden yolun 50 metrelik kısmı ortaya çıkarılmış. Taş döşeli bu kutsal yolun kenarında Apollon’a adanmış yazıtlar bulunmuş. Yolun üzerinde tekerlek izlerine rastlanmadığı için kutsal alana yürüyerek gelindiği düşünülüyor.

Spor Oyunları ve Yazıtlar Salonu

Kutsal alanda ortaya çıkarılan yapılardan biri de bir galeri. Bu galeride bulunan yazıtlı kaidelerden kutsal alanda spor müsabakaları düzenlendiği ve kazananların heykelleri dikilerek onurlandırıldığı anlaşılıyor. Heykeller günümüze ulaşmasa da kaidelerindeki yazıtlardan sporcuların isimleri, aileleri, derece aldıkları spor dalı, eğitmenleri, dönemin rahipleri gibi bilgiler edinilebiliyor.

Hamam

Tapınağın arka tarafındaki önemli yapılardan biri de hamam binası. Troas bölgesindeki en iyi korunmuş Roma hamamlarından biri olan hamamın tapınağa gelenlerin arınması için kullanıldığı düşünülüyor. Soyunmalık, soğukluk, ılıklık, sıcaklık, külhan gibi birçok bölümü görülebilen hamam MS 1. yüzyıl ile 4. yüzyıl arasında sürekli kullanılmış.

Su Depoları

Doğal su kaynakları açısından zengin bir bölge olması, Apollon Tapınağı’nın bu noktaya inşa edilmesinin sebeplerinden biri olarak gösteriliyor. Çünkü Apollon mitolojisinde kehanet önemli ve bu kehanetler suya bakarak yapılıyor. Tapınağın etrafındaki hamamların civarında tespit edilen 7 adet su deposu hem bölgenin sulak yapısını hem de suyun kutsal önemini gösteriyor.

Antik Çağ’da önemli bir Tanrı olan Apollon birçok bölgedeki yerel kültürleri bu şekilde etkiledi ve adına sayısız tapınak inşa edildi. Diğer örneklerinden bazıları için Didyma Apollon Tapınağı ve Letoon Antik Kenti yazılarımızı inceleyebilirsiniz.