Magnesia Antik Kenti

Aydın’daki antik kentler gezimize devam ediyoruz ve Magnesia’dayız. Aydın’ın Germencik ilçesine bağlı Magnesia Antik Kenti, tarihinin yanı sıra 30 bin kişilik stadyumuyla da görülmesi gereken bir nokta. Şehrin bir diğer adı da “Magnesia ad Maeandrum” yani “Menderes Kenarındaki Magnesia”. Bu ismin sebebi de kentin ilk kurulduğu yerin Menderes Nehri kenarında olduğunun düşünülmesi.

Magnesia’nın Tarihi

Yeri tam olarak bilinmemekle birlikte, Girit’ten gelen Magnetler tarafından kurulduğu düşünülen ilk Magnesia kenti Pers istilaları sonucu terk edilince, insanlar bugünkü antik kentin bulunduğu alana gelip yeni Magnesia kentini MÖ 4. yüzyılda kurmuşlar. Dönemin önemli bir ticaret kenti olan Magnesia’da baş tanrıça Artemis olduğu için büyük bir Artemis Tapınağı yapılmış. Sonradan Roma ve Bizans İmparatorlukları bünyesine giren Magnesia, 12. yüzyılda da nehir taşkınları ve salgın hastalıklar sonucu tamamen terk edilmiş.

Magnesia’da Neler Görülebilir?

Antik kente girişte herhangi bir ücret alınmıyor. Tabelalar ve bilgilendirme yazıları olsa da çok düzenli ve rahat gezilebilen bir kent olduğunu söylemek zor.

Antik kentte Artemis Tapınağı, Artemis Sunağı, Çarşı Bazilikası, Propylon, Kutsal Agora, Tuvaletler, Meclis Binası, Tiyatro ve Stadyum kalıntıları görülebiliyor. Çok geniş bir alana yayılan şehirde kazılar hala devam ediyor.

Artemis Leukophryne Tapınağı

Magnesia’nın baş tanrıçası olan Artemis’e adanmış olan tapınak, MÖ 2. yüzyılda dönemin ünlü mimarı Hermogenes tarafından yapılmış ve Helenistik dönemin en büyük 4. İon tapınağıymış. Bugün daha çok temel kalıntıları görülebilen tapınağın sütun başlıkları Louvre (Paris), Pergamon (Berlin) ve İstanbul Arkeoloji müzelerinde sergileniyor.

Tapınağın batısında ise Artemis Sunağı ve Kurban alanı bulunuyor. Bugün yine sadece temeli görünen bu yapının neye benzediği konusunda ise tatışmalar sürüyor. Bu alan, halkın tanrıça Artemis için adaklarını getirip kurbanlarını sunduğu yer olarak biliniyor.

Kutsal Agora

Artemis Kutsal Alanı ile Agora arasında bir Propylon bulunuyor ve bu Propylon kentin en iyi korunmuş yapılarından biri. Propylon ya da Propylaeum, kelime olarak, tapınak kapısı anlamına geliyor. Üç sıra sütun ve aralarındaki geçitlerden oluşan Propylon’un bir cephesi Kutsal Agora’ya, diğer cephesi Artemis Kutsal Alanı’na bakıyor. Hem konumuna bakılarak hem de yazıtlardan yola çıkılarak, bu yapının bayramlarda kullanılan kutsal bir tören kapısı olduğu düşünülüyor.

Bu geçitten sonra agora karşınıza çıkıyor. Bugün sular altında kalmış olan agora, stoalarla çevrelenmiş. Bir tarafı sütunlu, kapalı koridor şeklinde olan bu stoaların sütun parçalarından bir kısmı bugün de görülebiliyor. Normalde şehrin ana toplanma meydanı olan yerlere agora dense de Magnesia kentinin agorası daha çok dini amaçlarla kullanılan bir alanmış.

Çarşı Bazilikası

Agora’ya dik bir şekilde, MS 2. yüzyılda yapılan çarşı bazilikası, diğer bazilikalar gibi dini bir yapı değil iki katlı bir kapalı çarşıymış. Çarşı bazilikasının duvarları ve sütunlarının bir kısmı görülebiliyor.

Magnesia’nın bir antik kent olarak düzensiz ve korumasızlığına özellikle burada şahit olduk. İnsanların rahatlıkla ulaşabileceği hatta çantalarına koyup götürebileceği bir takım çanak çömlek parçaları bir duvar kalıntısının üzerine serpiştirilmiş duruyor. Zaten antik kentin genelinde yüürüyüş yolları mevcut değil, çalıların içinden yürüyerek tarihi şehir gezilebiliyor. Biraz daha düzenleme ve bakıma muhtaç olduğu bir gerçek.

Latrina (Genel Tuvalet)

Roma döneminde latrinalar yani umumi tuvaletler, halkın sosyalleşme alanlarından biri olarak bilinir. Yan yana sıralanan tuvaletlerde oturan insanlar bir yandan muhabbet edebiliyormuş. O dönem giyilen uzun etekli elbiseler de bu alışkanlık için bir miktar mahremiyet sağlamış olsa gerek.

Magnesia Antik Kenti’nde de bu tuvaletlerin bir örneği görülebiliyor. Duvarları süslü ve yan yana 20-25 kişinin kullanabileceği bu tuvaletlerde giderler eğimli bir şekilde atıkları uzaklaştırırken yerdeki bir kanaldan da temiz su akarmış.

Teatron

Teatron yapısına yani tiyatroya, antik kentten uzunca bir yürüyüşle ulaşılabilir. Bir diğer alternatifse tekrar arabayla yola çıkıp birkaç yüz metre ileriden tekrar sağa saparak tabelaları izlemek. Oldukça bozuk bir yoldan tiyatronun 100 metre yakınına kadar gidebilirsiniz. Biz yürüyerek ne kadar süreceğini kestiremediğimiz için araçla gitmeyi tercih ettik.

Toprak kayması sebebiyle bitirilemeyip yarım kalmış tiyatronun, tamamlanabilseydi 4.700 kişilik olacağı düşünülüyor. Yarım kalmış olması, aynı zamanda dönemin işçiliği ve inşaat aşamaları hakkında da inceleme fırsatı veriyor.

Teatron, antik kentlerdeki tiyatroların oturma sıralarına verilen isim. Buraya da sadece oturma sıraları bulunduğu, tiyatro binası tamamlanamadığı için tiyatro yerine teatron denmiş.

Stadyum

Antik kentten yaklaşık 1 kilometre uzaklıktaki stadyum (stadion) yapısına da yine araçla gitmek daha rahat olacaktır. Stadyumun yakınına kadar arabayla gidilebiliyor. Kentin içinden yürümek için de yönlendirme tabelaları vardı ancak ne kadar sürüyor bilemiyoruz.

Dünyanın en iyi korunmuş Roma dönemi stadyumlarından biri olan Magnesia Stadionu yaklaşık 30 bin kişiyi ağırlayabilecek büyüklükte bir yapı. İki uzun tribün, yarım daire şeklinde bir tribün, 190 metre uzunluğundaki pist ve giriş kapısının kalıntıları oldukça korunmuş bir şekilde görülebiliyor.

Alt bölümde çeşitli kabartmalar arasındaysa tanrı, yarışmacı, ödüller gibi figürler görülebiliyor. Tribünlerdeki yazıtlar sayesinde de birçok bilgi edinilebilmiş, örneğin bazı tribünlerin kombine olarak ayrılmış olması, bu uygulamanın bilinen ilk örneğiymiş.

• 

• 

Tribünlerde oturup yapılan müsabakaları izlediğimizi hayal etmek gerçekten çok etkileyici. Magnesia Antik Kenti’ni ve özellikle bu heybetli stadyumu ziyaret etmek gerçekten tarifsiz bir deneyim.

Aydın’daki diğer antik kentler hakkındaki yazılarımızı da inceleyebilirsiniz.