II. Bayezid Türk Hamam Kültürü Müzesi

Beyazıt’taki müzeler turumuza kültürümüzde hem sosyal hayatta hem de mimaride önemli bir yer edinmiş hamamların İstanbul’daki en büyük yapısı olan II. Bayezid Türk Hamam Kültürü Müzesi ile devam ediyoruz.

Selçuklu döneminden Osmanlı dönemine hamam kültürü ve mimarisi, ülke sınırlarının ulaştığı hemen her yere inşa edilen hamamlarla sosyal hayatın önemli yapıları olmuş.

Tarihsel Süreçte Hamam Kültürü ve Yapısı

Hamam Kültürü Müzesi’ni işlerken Hamam kültürünü incelemeden olmaz, değil mi? O zaman bakalım bu dünyaca ünlü hamamın geçmişine.

Hamam, etimolojik açıdan yakın plandan baktığımızda Arapça’da ; “banyo, kaplıca veya yüzme havuzu” gibi anlamlara gelen bir kelime olduğunu görüyoruz. Birçok dilde “Turkish Bath” yani “Türk Banyosu” olarak kullanılsa da Roma Hamamlarıyla benzerlikleri çoktur.  Hamam kültürü ve yapısı, Roma ve Helenistik kültürden miras alınan ve kökeni Erken Bizans İmparatorluğu’na (yani 6. yüzyıla) kadar uzanan, Antik Roma’dan sonra Arap kültürüne, daha sonra da Türk kültürüne geçen köklü ve çok kültürlü bir mirasın ürünü.

Bu anlamda biraz araştırdığımızda Roma, Selçuklu ve Osmanlı dönemi hamamlarının kültürel ve mimari açılardan benzer ve farklı özellikleri olduğunu görüyoruz. Örneğin, Roma ve Osmanlı hamamları mimari yapı ve ısıtma sistemi bakımından benzemesine karşılık Roma hamamlarının daha gösterişli yapılar olduğunu söyleyebiliriz. Osmanlı hamamları ise işleve daha çok önem veren daha pratik bir yapı türü.

Roma hamamları daha geniş alanlarda planlanmış ve günlük hayatın en önemli parçası olmuş. Osmanlı döneminde ise haftada bir veya iki kez gidilen vakıf yapıları diyebiliriz. Bu anlamda Türkler, hamam mimarisine Roma hamamlarındaki unsurları İslam kültürüyle harmanlayarak yeniden yorumlamışlar demek yanlış olmaz. Örneğin, Roma hamamlarında halkın topluca girip yıkandıkları büyük havuzlar olduğunu biliyoruz. Türk hamamlarında ise yıkanma, kişisel şekilde kurna başında gerçekleşiyor. Yine bir diğer farklılık olarak da Roma hamamlarında yıkanmanın son aşaması olarak soğuk su banyosu varken Türk hamamlarında ise böyle bir özelliğin olmadığını da belirtebiliriz.

Osmanlı döneminde en gösterişli noktasına gelen hamam yapıları, Cumhuriyet dönemiyle birlikte evlerde banyo kültürüne evrilmiş ve geleneksel Türk hamamları da eğlence ve turizm alanları haline gelmiş durumda.

II. Bayezid Türk Hamam Kültürü Müzesi’nde Neler Görülebilir?

Büyüklüğü ve çifte hamam oluşuyla da önemli bir yapı olan II. Bayezid Türk Hamam Kültür Müzesi‘nde, Osmanlı dönemi hamam eşyalarının çeşitliliğinin yanı sıra Bizans dönemine ait Arkeoloji Müzesi’nden getirilen sütun başlıkları, plakalar ve Roma döneminden kalma Theodosios Anıtı’ndan geriye kalan tek parça da yer alıyor.

Hamam eşyaları içinde de ülkemizin pek çok farklı yöresinden getirilen bakır, pirinç, bronz hamam tasları, şifa tasları, kildanlıklar, çocuk leğeni, ibrik, tepsiler, siniler, su güğümü, lenger, sahan, maşrapa, bakırlar, pirinç şamdanlar, nalınlar, kahve takımları ve seramik eşyalar, hamam havluları, peştamallar, bohçalar, yün ve keçe seccade, tülbent başörtüler, keseler, kadife sabunluk, zeytinyağlı sabunlar, boynuz ve fildişi tarak gibi ilgi çekici, kültürel eşyalar var. Bu eşyaların her biri numaralandırılmış ve her bir numaranın hangi yöreden geldiği ve ne olduğu bilgisi verilmiş. Bu kadar çok farklı ürünün hamam kültüründe yer alması oldukça şaşırtıcı.

Hamam kültürü ve geçmişi hakkında çokça bilgi ve eski görseller de hamamın farklı farklı bölümlerinde görülebilir. Restore edilen hamam duvarlarının bazı bölümlerinin eski haliyle korunduğunu da görebilirsiniz. İç içe geçilen odalarla adeta bir labirent içinde gezme hissini veriyor.

1985 yılında UNESCO tarafından Dünya Kültürel Miras Listesi’ne alınan “İstanbul Tarihi Alanları” içinde yer alan II. Bayezid Türk Hamam Kültürü Müzesi, Osmanlı’da suyun ve hamam kültürünün tarihsel süreçteki değişimini görmemiz, mimari yapının teknik özelliklerini inceleyebilmemiz ve yine tarihi kültürel değerlerimizi koruyup sonraki nesillere aktarmanın öneminin farkındalığını hissetmemiz açısından keyifle ziyaret edilebilecek bir mekan.

II. Bayezid Türk Hamam Kültürü Müzesi’ne Nasıl Gidilir?

İstanbul Üniversitesi’ne geçtikten sonra müze olarak kullanılmaya başlanan hamama, tramvay ile Laleli-Üniversite durağında inip çok rahat ulaşabilirsiniz. Müze hafta içi her gün 09.00 ile 16.30 arasında ücretsiz gezilebiliyor.

Beyazıt’ta bir gezi planlarken bu noktaları da rotanıza eklemeyi unutmayın. 😉

Beyazıt Kulesi Anıt Müzesi

İstanbul Üniversitesi Rıdvan Çelikel Arkeoloji Müzesi